Όπως γνωρίζουμε, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών ο ελεύθερος κόσμος είχε τη μεγαλύτερη και πιο σταθερή οικονομική πρόοδο στην ιστορία. Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι αυτή υπήρξε μια εποχή όχι μόνο προόδου, αλλά και τεράστιων οικονομικών αλλαγών. Τα γεγονότα και οι αριθμοί, όμως, μάλλον δεν υποστηρίζουν αυτή την εντύπωση. Δείχνουν, αντίθετα, ότι η εποχή μας είναι εποχή που χαρακτηρίζεται όχι βέβαια από στασιμότητα αλλά από έλλειψη αλλαγής. Διότι σε μεγάλο βαθμό πρόκειται για μια περίοδο γραμμικής κίνησης προς τα εμπρός κατά μήκος των παλαιών γραμμών τάσης, με νέες προσθήκες σε ένα παλιό οικοδόμημα, σύμφωνο με την παλιά αρχιτεκτονική δομή.
Ο υπολογιστής είναι ένας ηλίθιος. Και όσο πιο ηλίθιο είναι το εργαλείο, τόσο πιο έξυπνος πρέπει να είναι ο διαχειριστής του, έγραφε ο Peter Drucker το 1967, σε ένα από τα άρθρα του που βρίσκονται στο αρχείο της McKinsey, εξηγώντας πως «το πιο χαζό εργαλείο που είχαμε ποτέ» θα υποχρεώσει τους μάνατζερ να σκεφτούν μέσω των δράσεών τους.
Φανταστείτε, λέει ο Carlos Alvarenga της McKinsey, έναν οικονομολόγο το 1913, λίγο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος πήρε τις γραμμές της οικονομικής τάσης που επικρατούσαν μέχρι τότε στις προηγμένες χώρες, και προέβαλλε καθεμία από αυτές στο 1966. Θα είχε στοχεύσει κατευθείαν στην Ιαπωνία, τη Δυτική Ευρώπη, και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην πραγματικότητα θα είχε πετύχει διάνα, με μία σημαντική εξαίρεση, τη Σοβιετική Ένωση, η οποία βρισκόταν σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης από εκείνο που πρόβαλε ο οικονομολόγος. Ο λόγος είναι γνωστός σε όλους, οι Ρώσοι επέβαλαν πολιτικούς περιορισμούς στη γεωργία και πάγωσαν την ανάπτυξη της αγροτικής τεχνολογίας κατά τη χειρότερη δυνατή χρονική στιγμή, όταν η τεχνολογική επανάσταση στη γεωργία προόδευε. Ακόμη χειρότερα, η Ρωσία πάγωσε τον αγροτικό πληθυσμό. Καθιστώντας δυνατό για τους αγρότες να τρέφονται, χωρίς να έχει σημασία πόσο άσχημα, και αφαιρώντας έτσι την οικονομική πίεση, η οποία στον υπόλοιπο κόσμο ώθησε τους αγρότες έξω από τα αγροκτήματα. Επιφέροντας έτσι άλματα παραγωγικότητας στη γεωργία και παρέχοντας εργατικά χέρια για την επέκταση της μεταποίησης.
Ας υποθέσουμε πάλι, ότι ο ίδιος οικονομολόγος έχοντας κάνει τις προβλέψεις του, το 1913 κοιμήθηκε για 50 χρόνια. Όταν ξύπνησε, βρήκε τη βιομηχανική γεωγραφία του κόσμου σχεδόν αμετάβλητη. Κάθε χώρα που είναι σήμερα βιομηχανικά αναπτυγμένη είχε ήδη απογειωθεί το 1913. Καμιά νέα χώρα έκτοτε δεν έχει ενταχθεί σε αυτόν τον κύκλο, με την εξαίρεση των δορυφορικών οικονομιών, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νότια Αφρική και το Μεξικό. Η Βραζιλία, η οποία έχει μια μακρά και ξεχωριστή ιστορία ως χώρα του μέλλοντος, μπορεί να ενταχθεί στον ίδιο κύκλο μελλοντικά, αλλά δεν είναι έτοιμη ακόμα.
Σε σύγκριση με αυτή τη γραμμική κίνηση, τα 50 χρόνια πριν από το 1913 παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες δυνατές αντιθέσεις. Κατά τη διάρκεια αυτών των πέντε δεκαετιών ο βιομηχανικός χάρτης του κόσμου άλλαζε τόσο γρήγορα όσο ο φυσικός χάρτης του κόσμου, κατά τον δέκατο πέμπτο και δέκατο έκτο αιώνα, δηλαδή την εποχή των ανακαλύψεων. Αμέσως μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία αναδείχθηκαν ως οι πιο οικονομικά προηγμένες χώρες και γρήγορα ξεπέρασαν τον παλιό πρωταθλητή, τη Μεγάλη Βρετανία. Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, προέκυψε η Ρωσία και η Ιαπωνία, μαζί με το δυτικό τμήμα της Αυστρο-Ουγγαρίας (τη μεταγενέστερη Τσεχοσλοβακία και Αυστρία), μαζί με τη Βόρεια Ιταλία. Με λίγα λόγια, τα 50 χρόνια πριν από το 1913 ήταν μια περίοδος με πολύ γρήγορες μετατοπίσεις στις οικονομικές σχέσεις εξουσίας.
Από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως, δεν παρατηρήθηκαν τέτοιου είδους αλλαγές. Αυτό εξηγεί γιατί οι οικονομολόγοι του σήμερα ασχολούνται τόσο με την οικονομική ανάπτυξη. Πριν από το 1913 ήταν αυτονόητη, αλλά από τότε περάσαμε προφανώς σε μια στείρα περίοδο. Και δεν γνωρίζουμε πώς να κάνουμε την επανεκκίνηση.
Ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη για τον φανταστικό οικονομολόγο μας, όμως, να είναι το γεγονός ότι -με εξαίρεση τη βιομηχανία πλαστικών- οι βασικές κινητήριες δυνάμεις της ανάπτυξης, αυτά τα 50 χρόνια του ύπνου του, ήταν ήδη ώριμες ή ήταν κλάδοι ταχείας ωρίμανσης, βασισμένες στις γνωστές τεχνολογίες του 1913.
reporter.gr
