Το παρορμητικό στιλ

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής αποφασίζει γρήγορα. Οι αποφάσεις του είναι ελάχιστα ζυγισμένες και έντονα εξαρτημένες  από τα συναισθήματα και τις διαθέσεις του.

Το λογικό στιλ

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής παίρνει αποφάσεις ύστερα από πολλή σκέψη βασισμένες σε έγκυρες πληροφορίες και εξετάζοντας μακροπρόθεσμα τις συνέπειές τους.

Το εξαρτημένο στυλ

Στην περίπτωση αυτή ο μαθητής παίρνει τις αποφάσεις του επηρεασμένος από τη γνώμη του άλλου, του γονέα, του αδελφού, του φίλου, του καθηγητή, και συνήθως οι αποφάσεις αυτές είναι σύμφωνες με τις ισχύουσες κοινωνικές νόρμες.

Οι καταστάσεις λήψης απόφασης είναι εξαιρετικά διαφορετικές και περίπλοκες. Εμπλέκονται σε αυτές παράγοντες οικονομικοί, κοινωνικοί, προσωπικοί-ψυχολογικοί. Παρόλ’ αυτά μπορούμε να παρουσιάσουμε ένα γενικό σχήμα, το οποίο θα ήταν δυνατό να προσαρμοστεί σε μία σειρά καταστάσεων. Πρόκειται για το μοντέλο του Herbert Simon που διακρίνεται σε τέσσερις φάσεις (Guichard & Huteau 2007: 119):

• Φάση διάγνωσης, στην οποία αναλύουμε τη φύση του προβλήματος που αντιμετωπίζει το άτομο και τις συνθήκες στις οποίες τίθεται.
• Φάση αντίληψης, στην οποία παρουσιάζουμε τις πιθανές επιλογές καθορισμένες με ακρίβεια.
• Φάση επιλογής, κατά την οποία κρατάμε μία από τις παραπάνω επιλογές και απορρίπτουμε τις άλλες.
• Φάση αξιολόγησης της τελικής λύσης.

Ένα δεύτερο μοντέλο προτείνεται από τους Janis & Mann (1977)με εφτά φάσεις (Guichard & Huteau 2006: 113):

• Οραματιζόμαστε έναν μεγάλο αριθμό εναλλακτικών πιθανοτήτων.
• Επισημαίνουμε τους σκοπούς και τις αξίες που σχετίζονται με τις ενδεχόμενες επιλογές.
• Εκτιμούμε τις θετικές και αρνητικές συνέπειες της κάθε εναλλακτικής.
• Ερευνούμε τις σχετικές πληροφορίες για να αξιολογήσουμε τις εναλλακτικές.
• Λαμβάνουμε υπόψη την πληροφόρηση των ειδικών, ακόμα κι αν δεν μας συμφέρει απόλυτα.
• Επανεξετάζουμε όλες τις εναλλακτικές πριν την τελική επιλογή.
• Προβλέπουμε την πραγματοποίηση της επιλεγμένης πράξης.

Τα παραπάνω μοντέλα δεν είναι αυστηρά γραμμικά, αλλά ανά πάσα στιγμή είναι πιθανές κάποιες επιστροφές σε προηγούμενες φάσεις. Κι αυτό μπορεί να συμβαίνει διότι το άτομο δεν μπορεί να λειτουργήσει αυστηρά με τη λογική, αλλά παρεμβαίνει και ο συναισθηματικός παράγοντας.

Ο σύμβουλος παρεμβαίνει για να βοηθήσει το παιδί όταν το ίδιο δυσκολεύεται να αποφασίσει ή αποφεύγει να εισέλθει στη διαδικασία. Στην περίπτωση αυτή ο σύμβουλος μπορεί να ακολουθήσει τα εξήςστάδια(Μαλικιώση-Λοΐζου, 2002: 228):

• Προβάλλει στο άτομο σκέψεις και ιδέες για να μπορέσει να κατανοήσει και να διερευνήσει το πρόβλημά του.
• Συνδέει τις αξίες και τις ανάγκες του ατόμου με τις εναλλακτικές επιλογές του και το βοηθάει να σκεφτεί τις πιθανές συνέπειες που θα μπορούσαν να έχουν οι επιλογές αυτές βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

• Βοηθάει το άτομο να εκφράσει τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες για τον εαυτό του και με ποιο τρόπο αυτές επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ως προς τις αποφάσεις που θα πάρει.
• Βοηθάει το άτομο να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με τις αξίες του και αποσπά τη δέσμευσή του ότι θα συνεχίσει τη διαδικασία μέχρι να φτάσει στην τελική απόφαση.

Σ’ αυτή τη διαδικασία ο ρόλος του συμβούλου είναι κατευθυντικός ως προς την πορεία λήψης απόφασης, αλλά μη κατευθυντικός ως προς την τελική απόφαση.

Παρασκευή Πουλογιαννοπούλου

Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Κοινωνιολογίας Εκπαίδευσης, 
ΕΚΠΑ & Labo CERLIS- Paris Descartes

Βιβλιογραφικές αναφορές

GUICHARD, J., HUTEAU, M., 2006. Psychologie de l’Orientation, 2η έκδοση, Paris, Dunod.

GUICHARD, J., HUTEAU, M., (επιμ.), 2007. Orientation et Insertion professionnelle,Paris,Dunod.

ΜΑΛΙΚΙΩΣΗ-ΛΟΙΖΟΥ, Μ. 2002, «Η Ψυχοπαιδαγωγική Προσέγγιση του Επαγγελματικού προσανατολισμού» στο Κασσωτάκης, Μ., (επιμ.), Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Θεωρία και Πράξη, Αθήνα, Τυπωθήτω.