Οι πρόγονοί μας γνώριζαν πολύ καλά ότι οι άριστοι πραγματοποιούν τις τομές και τα βήματα προόδου σε μια κοινωνία
του Ιωάννη Τσουκαλά*
Ακαδημαϊκή και ερευνητική αριστεία είναι απαραίτητη προϋπόθεση ανάπτυξης σε ένα παγκοσμιοποιημένο και ανταγωνιστικό επιστημονικό και βιομηχανικό περιβάλλον. Η σημερινή αντίληψη της «αριστείας» σε κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα –της επιστημονικής, τεχνολογικής και αναπτυξιακής έρευνας συμπεριλαμβανομένων– μπορεί να έχει ίσως διαφορετικά ηθολογικά χαρακτηριστικά από την αρχαία αντίληψη της αριστείας. Η σημερινή εκτίμηση της «αριστείας» εμπεριέχει οικονομικού τύπου προσδοκίες από το παραγόμενο ποιοτικά «άριστο» αποτέλεσμα, δεν ενδιαφέρεται όμως για τα καθ’ αυτό ανθρώπινα χαρακτηριστικά εκείνων που «αριστεύουν», υπερβάλλουν και ξεφεύγουν από την μέση επίδοση.
Τα Πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα όμως εξακολουθούν να αποτελούν Κοινότητες που υπηρετούν την Επιστήμη, ένα έμμεσο αποτέλεσμα της οποίας είναι η προαγωγή των ανθρωπίνων αξιών, άσχετα από κάθε είδος άλλης ιδιοτέλειας ή οικονομικής ή άλλης προσδοκίας. Είναι για τον λόγο αυτόν που θα επιχειρήσω, με σύντομο τρόπο, να αποδείξω ότι η ερευνητική Κοινότητα έχει πολλούς λόγους να προάγει και να επιβραβεύει την αριστεία. Ασφαλώς δε, το ίδιο ισχύει και για τις προσπάθειες που καταβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή η Ελληνική Εταιρεία Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ).
Η αρχαία αντίληψη της αριστείας συνδεόταν καταρχάς με την «ασκητική της αριστείας», τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ένας πολίτης μπορεί να αριστεύσει. Ο Πίνδαρος στο σημείο αυτό είναι σαφής: «Αεί δε αμφ’ αρεταίς, κόποι και αναλώματα μαρνάται». Κόπος λοιπόν και ξόδεμα χρειάζεται για να αριστεύσει κανείς, είναι η πρώτη υποθήκη.
Στην πολιτεία των αρχαίων προγόνων μας, οι άριστοι είναι οι καταλληλότεροι για να διοικούν την Πόλη. Μεταξύ των πολιτευμάτων που περιγράφει ο Αριστοτέλης, η «πολιτεία», η σημερινή δημοκρατία, χαρακτηρίζεται απ το να ασκούν οι «άριστοι» μέσω εκλογής τα αξιώματα της πόλης, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση. Στην αρχαιότητα η αριστεία επαινείται δημόσια και επιβραβεύεται σε κάθε περίσταση, και μάς παραδίδεται και ο τρόπος της επιβράβευσης «πάντας αριστεύσαντας στεφάνοις στεφανούσιν, εξ αργυράς της ύλης με γραπταίς ταις αριστείαις». Τα οποία «κατειργάσατο φέρονται τυπωθέντα, και τη χειρί διδόασιν δάφνινον τούτω κλάδον».
Η ιστορία δεν επαλήθευσε τον Αριστοτέλη και δεν δικαίωσε την προσδοκία του για την επικράτηση των αρίστων. Σήμερα, όμως, που η μαζικότητα και η μέση επίδοση δεν είναι αρκετές για την παραγωγή ποιοτικού έργου, η ανάγκη της βέλτιστης απόδοσης αναδεικνύεται και πάλι ως ο κύριος λόγος της αναζήτησης της αριστείας, και των αρίστων, ως προϋπόθεση βιώσιμης ανάπτυξης και λειτουργίας των κρατών. Οι οικονομίες σε παγκόσμια κλίμακα έχουν εδώ και αρκετές δεκαετίες μετατραπεί από κλασικές οικονομίες παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών σε οικονομίες της Γνώσης, δηλαδή σε οικονομίες όπου οι καινοτόμες ιδέες που παράγουν νέα προϊόντα και υπηρεσίες πρωτοστατούν ως πραγματικές μηχανές ανάπτυξης.
europeanbusiness.gr
