Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ραγδαία το ενδιαφέρον της κοινωνίας αλλά και των επιχειρήσεων για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, τόσο στην Ευρωπαϊκή ήπειρο όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι ενδεικτικό ότι οι μεγαλύτεροι παγκόσμιοι οργανισμοί όπως ο Ο.Η.Ε. και ο Ο.Ο.Σ.Α. αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ασχοληθεί σοβαρά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη με σημαντικά αποτελέσματα. Η ενασχόληση αυτή οφείλεται σε πολλούς λόγους, οι πιο σημαντικοί από τους οποίους είναι α) η παγκοσμιοποίηση και η ανάπτυξη υπερεθνικών οικονομικών κολοσσών με ολοένα αυξανόμενη ισχύ που προκαλεί εύλογους προβληματισμούς σε πολίτες και κρατικές οντότητες, β) η μεταβολή στη διαδικασία λήψης οικονομικών και επενδυτικών αποφάσεων των οργανισμών με τα οικολογικά, κοινωνικά και πολιτισμικά κριτήρια να επηρεάζουν όλο και περισσότερο τις τελικές επιλογές, γ) οι περιβαλλοντικές καταστροφές, ανυπολόγιστες μερικές φορές, που έχουν προκληθεί από την ασύδοτη και ανεξέλεγκτη οικονομική δραστηριότητα, και δ) η ευκολία στην μετάδοση της πληροφορίας λόγω της ανάπτυξης του τομέα της ηλεκτρονικής τεχνολογίας και επικοινωνίας που έχει ως αποτέλεσμα την διαφάνεια των συναλλαγών σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας.
Ο θεσμός της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης δεν είναι νέος. Έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία του 6ου και 5ου π.Χ. αιώνα με την μορφή της χορηγίας. Στην Αγγλία και στη Γαλλία του 18ου και 19ου αιώνα εμφανίζονται οι πρώτες κοινωνικά υπεύθυνες πρακτικές από τους επιχειρηματίες της εποχής εκείνης. Η βιομηχανική επανάσταση (τέλη του 19ου αιώνα) θα μπορούσε να εκληφθεί ως σημείο εκκίνησης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Την εποχή εκείνη, οι επιχειρήσεις ανέλαβαν κοινωνικές πρωτοβουλίες και άρχισαν να εκφράζουν, με διαφορετικούς τρόπους, την κοινωνική τους υπευθυνότητα. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν δημιουργήθηκε η ανάγκη δόμησης των αναγκαίων νομικών πλαισίων σχετικά με την σύσταση και λειτουργία των επιχειρήσεων και την συμβολή του κράτους σε ζητήματα πρόνοιας, το αρχικό πνεύμα της φιλανθρωπίας έδωσε την θέση του σε θεσμικές οργανωτικές και νομικές δομές.
Όταν μια έννοια αποτελεί αντικείμενο δημόσιας συζήτησης σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, όταν η έννοια αυτή διαθέτει ένα πολυσύνθετο χαρακτήρα με ποικίλες προεκτάσεις και παρόλα αυτά, χρησιμοποιείται από πολλές επιχειρήσεις για διαφορετικούς λόγους, η απόπειρα απόδοσης ενός ορισμού φαίνεται εκ των προτέρων αποτυχημένη. Πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τα στοιχεία που έχουν μεγάλη σημασία και πολλές φορές αποτελούν αντικείμενα συζήτησης είναι ο εθελοντικός χαρακτήρας της Κοινωνικής Ευθύνης από τις επιχειρήσεις και κυρίως ο κοινωνικός χαρακτήρας που πρέπει να έχουν οι σημερινές επιχειρήσεις. Κάθε επιχείρηση αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό ο οποίος δεν δραστηριοποιείται αποκλειστικά και μόνο σε καθαρά επιχειρησιακό πλαίσιο, αλλά αλληλεπιδρά με το κοινωνικό του περίγυρο του οποίου, άλλωστε, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος. Κάθε επιχείρηση πρέπει να έχει και να δείχνει το κοινωνικό της πρόσωπο. Η επιχείρηση πρέπει να ‘‘δίνει’’, να ‘‘παρέχει’’, να ‘‘αφιερώνει’’ ένα μέρος του κεφαλαίου της σε κοινωνικές πρωτοβουλίες. Η πεποίθηση αυτή έρχεται, βέβαια, σε αντιδιαστολή με την παραδοσιακή, αλλά επικρατούσα, άποψη ότι κάθε επιχείρηση θα πρέπει να έχει έναν και αποκλειστικό σκοπό: την απόκτηση κερδών και την μεγιστοποίηση των κερδών.
Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί, σήμερα, μια βασική παράμετρο της επιχειρηματικής στρατηγικής και ένα ξεχωριστό εργαλείο που χρησιμοποιεί η διοίκηση των επιχειρήσεων για να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους. Η επίτευξη των βασικών εταιρικών σκοπών επηρεάζει τα ενδιαφερόμενα μέρη που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στις δραστηριότητες της επιχείρησης και αποτελούνται από τους μετόχους, το προσωπικό της επιχείρησης, τους πελάτες, τους συνεργάτες, τους προμηθευτές, τους δανειστές αλλά και τους ανταγωνιστές της επιχείρησης, καθώς επίσης και το φυσικό περιβάλλον και το κοινωνικό σύνολο στο οποίο επιχειρεί ο οργανισμός.
Η επιχείρηση που αποφασίζει να δραστηριοποιηθεί στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης θα πρέπει ουσιαστικά να έχει δείξει δείγματα κοινωνικής ευαισθησίας στο εσωτερικό της περιβάλλον με ενέργειες όπως:
- Η διοίκηση να ακολουθεί δημοκρατικές διαδικασίες ως προς τη λήψη αποφάσεων και να αποδέχεται την αρχή ότι το καλό της επιχείρησης πραγματώνεται με άξονα το καλό όλων αυτών που συνεργάζονται με την επιχείρηση
- Η επιχείρηση να είναι συνεπής σε όλες τις υποσχέσεις της και σε όλες τις υποχρεώσεις της
- Η επιχείρηση να κατανοεί πλήρως κάθε πρόβλημα που μπορεί να έχουν οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάζεται
- Η επιχείρηση να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε κάθε εργαζόμενο ανεξάρτητα από την καταγωγή του ή τις ειδικές ανάγκες του, αποφεύγοντας κάθε μορφή διάκρισης
- Η επιχείρηση να μην δημιουργεί το αίσθημα του μίσους στους εργαζόμενούς της, τους προμηθευτές της ή τους ανταγωνιστές της και να μην λειτουργεί με βασικό σημείο αναφοράς τον ανταγωνισμό
- Η επιχείρηση να είναι πάντα έτοιμη να υπηρετεί κάθε πελάτη της και κάθε συνεργάτη της
- Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης να λειτουργούν με βάση τις αρχές της ηθικής, της ειλικρίνειας, της αξιοπιστίας και της ακεραιότητας
- Οι εργαζόμενοι της επιχείρησης θα πρέπει να συμπεριφέρονται με καλό τρόπο, αγάπη και σεβασμό προς τους συναδέλφους τους και όλους τους συνεργάτες της επιχείρησης καθώς επίσης καμία τους ενέργεια να μην υποβιβάζει την ανθρώπινη προσωπικότητα και αξιοπρέπεια
- Όλοι οι εργαζόμενοι της επιχείρησης, σε όποια βαθμίδα ιεραρχίας και αν βρίσκονται, πρέπει να προσφέρουν εκούσια τις υπηρεσίες τους όταν τις χρειάζονται άλλοι εργαζόμενοι που, τυχόν, βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης
- Όλοι οι εργαζόμενοι και συνεργάτες της επιχείρησης να πράττουν το καθήκον τους απέναντι στο περιβάλλον και να δρουν με τη σκέψη τους στις επόμενες γενιές
Η επιτυχία της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης εξαρτάται από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
- Η πρώτη προϋπόθεση είναι η ευαισθητοποίηση των ανθρώπινων πόρων καθώς δεν μπορεί να δομηθεί και να λειτουργήσει η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη εάν όλοι οι εργαζόμενοι της επιχείρησης δεν έχουν ενστερνιστεί το όραμα και τον σκοπό της επιχείρησης και δεν έχουν πειστεί για τον σκοπό της κοινωνικής της δράσης. Όλα τα στελέχη της εταιρείας, από την κατώτερη βαθμίδα έως τους μετόχους πρέπει να είναι πρεσβευτές της κοινωνικής συνείδησης της επιχείρησης στην οποία προσφέρουν.
- Η δεύτερη προϋπόθεση αναφέρεται στο διάλογο ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη (ΔΣ, μέτοχοι, προμηθευτές, εργαζόμενοι και άλλοι) και στη δέσμευση της επιχείρησης προς αυτά για της πρακτικές που σχεδιάζει. Είναι πολύ σημαντικό να έχουν πειστεί όλοι οι ενδιαφερόμενοι για το κοινωνικό πρόσωπο της επιχείρησης, αλλά πιο σημαντικό είναι, αφού πειστούν, να μπορούν να το εφαρμόζουν.
- Η τρίτη προϋπόθεση αναφέρεται στην ηγεσία, καθώς αποτελεί το άλφα και το ωμέγα σε κάθε επιχείρηση. Χρειάζονται άνθρωποι με ηγετικά χαρακτηριστικά για να ‘μεταλαμπαδεύσουν’ την κοινωνική αποστολή της επιχείρησης σε όλους τους αποδέκτες.
Είναι εμφανές ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα το νόημα και το περιεχόμενο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης αφού περιορίζονται σε δείγματα κοινωνικής προσφοράς με την μορφή φιλανθρωπιών και χορηγιών. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο ως εργαλείο επικοινωνιακού μάρκετινγκ με σκοπό να προσκομίσει στην επιχείρηση πολλαπλά οικονομικά οφέλη. Η πρακτική της σημασία είναι κοινωνικά ευρύτερη.
